آغاز نماز و ابتدا و انتهاى حریمش

امیر المؤمنین علیه السلام فرمود:

افتتاح نماز وضو، و تحریم آن تکبیر است (که آن را تکبیرة الاحرام گویند، یعنى تا تکبیرة الاحرام نگفته باشند هر عملى میتوان کرد) و تحلیل آن سلام گفتن است (که پس از آن اعمالى که قبلاجایز نبوده مجاز مى‌شود).

قمّى، صدوق، محمّد بن على بن بابویه - مترجم: غفارى، على اکبر و محم، من لا یحضره الفقیه - ترجمه، 6 جلد، نشر صدوق، تهران - ایران، اول، 1409 ه‍ ق

حد شستن صورت در وضو

امام باقرعلیه السّلام :

زراره بن اعین گوید به ابو جعفر باقر علیه السّلام گفتم بفرمائید حد شستن صورت در وضو آن مقداری که خدای عزوجل در قرآن مقرر نموده تا کجا است؟ فرمود حد آن صورتی کهخدا فرموده و شستن آنرا دستور داده و کسی را روا نیست که به آن بیافزاید یا از آن کم کند که اگر افزود پاداشی ندارد و اگر از آن کم گذاشت گناه کردهاست آن مقداری است که از لحاظ درازا از رستنگاه مو تا زیر چانه باشد و از لحاظ پهنا مابین دو انگشت شصت و انگشت میانه که به صورت قوس وار بر رویآن بگردد باشد.

من لا یحضره الفقیه جلد 1 صفحه73

حد مسح سر

امام صادق علیه السّلام:

حد مسح سر عبارت است از: مسح با سه انگشت به هم چسبیده از بالای سر و حد مسح دو پا عبارت است از این که : کف دست خود را بر روی انگشت شصت پای خود قرار دهی و آن را تا برآمدگی بالای پا بکشی و مسح پای راست را پیش از پای چپ بکشی و این مسح با آن مقدار از تری که در دست باقی مانده بدون آنکه آن را دوباره به آب  بزنی صورت می گیرد.

من لا یحضره الفقیه جلد1 صفحه 72

معناى سجود

 مردى از على (علیه السلام) سؤال کرد: اى پسر عموى بهترین خلق خدا! سجده اول در نماز، چه معنایی دارد؟ حضرت فرمود: معنایش این است که: خداوندا! تو ما را از این خاک آفریدى. و چون سر بر مىدارى معنایش این است که: خداوندا! ما را از خاک آفریدى و رشد و نمو دادى. و در سجده دوم یعنى: خدایا! تو ما را به خاک باز خواهى گرداند. و چونسر برداشتى یعنى: باز مرتبه دیگر در روز قیامت، ما را از خاک بیرون خواهى آورد.                                                                                                   

  گلچین صدوق، ج‏1، ص: 158

قضای نماز شب

شب قبل از عملیات محرم ، برادر مهدى سامع تا بعد از نیمه شب به شناسائى رفته بود و دیر وقت خسته و کوفته برگشته و به خواب رفت . بچه ها که براى نماز شب بیدار شده بودند او را بیدار نکردند و چون خسته بود و شب بعد هم باید در عملیات شرکت مى کرد. صبح که براى نماز بیدار شد گفت : مگر سفارش نکرده بودم مرا براى نماز شب بیدار کنید؟ آه سردى کشید و گفت : افسوس ! شب آخر عمرم نماز شب ام قضا شد! فردا شب ! عملیات آغاز شد و در حین عملیات مهدى به خیل عظیم شهدا اسلام پیوست.[1]

پی نوشت:

[1] . جا نماز معطّر، ص 20.

درمان ترک نماز

 1- این که بداند ذکر خدا باعث آرامش و تعادل روانی می­شود.^[1]

2- تمام دستورات دین برای چگونه زندگی کردن، چگونه انسان شدن و... است و یکی از فلسفه­های تشریع واجبات برای خوشبختی در دنیاست.

3- عوامل انحطاط مسلمانان در خود ایشان است نه در اصل اسلام.

4- ترک پرخوری و پرخوابی که از علل سستی و بی حالی است.

5- اهمیت دادن به نماز بیشتر از کارهای دیگر در هر شرایط

6- فایده نماز به خودمان برمی­گردد و طلبی از دیگران نداریم تا نمازمان را به رخ آنها بکشیم، صاحب عبادت خداست و خوشحالی او کافی است چه دیگران مسخره کنند چه تشویق

7- وارد نشدن به مکان­های گناه و...^[2]

8- همان گونه که در برابر محبت­های کوچک دیگران تشکر می­کنیم، نماز نیز تشکر از خداوند است در برابر نعمت­های بی پایان او.

9- انسان مسلمان در طول زندگی همواره در معرض دام­های گوناگون شیاطین است. ارتباط هر روزه با خدا و طلب هدایت از او در نمازها، سبب ثبات قدم در مسیر مسلمانی و رهایی از شیطان­های انس و جن می شود.

1- سوره رعد/28.

 2- حضور قلب در نماز، پیشین، ص169-145.

نماز، خصلت مؤمنین

والمؤمنون والمؤمنات بَعضُهُم اولیاء بعض یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و یقیمون الصّلوه و یؤتون الزّکوه و یطیعون الله و رسوله اولئک سیرحمهم الله انّ الله عزیز حکیم.

مردان و زنان با ایمان ولی و یار و یاور یکدیگرند امر به معروف و نهی ازمنکر می‌کنند و نماز را برپا می‌دارند و زکات را می‌پردازند و خدا و رسولشرا اطاعت می‌نمایند خداوند به زودی آنها را مورد رحمت خویش قرار می‌دهد.«توبه ، 71»

نشانه‌های مؤمنان راستین

در این آیه علائم و نشانه‌های مردان و زنان با ایمان بیان می‌شود پنج فضیلت نیکو، از اعمال حسنه آنها را می‌شمرد.

1ـ آنها مردم را به نیکیها دعوت می‌کنند.

2ـ مردم را از زشتیها و بدیها و منکرات باز می‌دارند.

3ـ نماز را برپا می‌دارند.

4ـ در راه خدا انفاق می‌کنند.

5ـ اطاعت از فرمان خدا و پیامبر او می‌کنند.[1]

[1] . تفسیر نمونه، ج 8، ص 36.

برپائی نماز سومین صفت مؤمنین

مردان و زنان نماز را برپا می‌دارند و به یاد خدا و با ذکر او دل را روشن و عقل را بیدار و آگاه نگه می‌دارند.

مداومت بر خواندن نماز داشته باشد.

صلوه و زکات پس از ایمان دو رکنند و به منزله‌ دو ستونند که ایمان بدون این دو رکن پایدار نخواهد گردید.[1]

پنجمین صفت مردان و زنان با ایمان این است که زکات می‌دهند. (یوتون الزکاه) آنها بر خلاف منافقان که افرادی ممسک و بخیل هستند بخشی از اموال خویش را در راه خدا و حمایت خلق خدا و به بازسازی جامعه انفاق می‌نمایند، وزکات اموال خویش را می‌پردازند. نماز و زکات دو رکن وثیق در شریعت اسلام است.

اما نماز رکن عبادات غیر مالی است که رابطه‌ میان خدا و خلق است. و زکات رابطه‌ای است که در معاملات،‌ میان خود مردم برقرار است.[2]

 [1] . مخزن العرفان، ج 6، ص 73.

[2] . المیزان، ج 9، ص 530.

ریا در عبادت

ریا به نماز اختصاص ندارد، بلکه هر عبادتی که شخص از نشان دادن آن به دیگران خوشحال شود، ریا است. گاه قرآن - به صورت کلی از ریای در عبادت سخن به میان آورده است. از جمله درباره‏ی زکات فرموده است:«والذین ینفقون اموالهم رئاءَ الناس»(1) و درباره‏ی جهاد فرموده است:«ولاتکونواکالذین خرجوا من دیارهم بطرا و رئاء الناس»(1)

گاه عبادت‏هایی است که آمیخته با ریای پنهان و مخفی است، به طوری که حتیبسیاری از طبقات ملائکه هم متوجه نمی‏شوند. در خبری از معصوم( علیه‏السلام) می‏خوانیم، بعضی اشخاص، اعمال یا نمازهایی انجام می‏دهند که ملائکه‏ی آسمان اول می‏پذیرند، اما ملائکه‏ی آسمان دوم برمی گردانند و می‏گویند: اینقسمت از عمل اشکال دارد، زیرا نیتش در این بخش از عمل خراب است. بعضی از اعمال تا آسمان هفتم هم می‏رود و همه‏ی طبقات ملائکه هم متوجه کاستی عمل نمی‏شوند، اما وقتی عمل را به پیشگاه الهی عرضه می‏کنند، خطاب می‏شود: بروید این کار را به سینه‏اش بزنید، زیرا این عمل را برای من انجام نداده است و هرکاری که برای غیر من انجام گیرد، پذیرفته نخواهد شد. پس آدم باید مواظب دلش باشد که به چه نیتی کارهایش را انجام می‏دهد.

1. انفال/ آیه 47

ریا در نماز

ارزش دو رکعت نماز، ممکن است از همه‏ی این عالم مادی بالاتر و برتر باشد. آیا چیزی که بتواند انسان را از جهنم نجات دهد و به بهشت ببرد، با چیزی قابل مقایسه است؟! ارزشمندی عبادات- به طور کلی- و نماز- به طور ویژه-وابسته به اخلاص است و ریا به اعمال عبادی ما آسیب جدی می‏زند. در دو مورداز آیات قرآن، سخن از ریا در نماز به کار برده شده است: یکی به عنوان وصف منافقین و دیگر وصف کسانی که از نمازشان بهره‏ای نمی‏برند، بلکه مستوجب عذاب هم می‏شوند. منافقینِ - قدیم و جدید- نمی‏گفتند ما دین را قبول نداریم، چرا که اگر می‏گفتند، کافر بودند، نه منافق. منافق کسی است که تظاهر به قبول دین می‏کند، اما در دلش دین را باور ندارد و تنها برای این که مردم وی را دین‏دار و مسلمان حساب کنند، در مراکز دینی حاضر می‏شود و هرگز علاقه‏ای به نماز، در درونش نیست. از این رو نماز را با بی نشاطی به‏جای می‏آورد. بنابراین قرآن در این دو مورد هشدار می‏دهد که مواظب باشیدپای ریا به نمازتان باز نشود.(1)

1. ماعون/ آیه 4

تعریف سجده

سجده در لغت به معنای تذلٌل و خوار شدن آمده است.[۱] و در اصطلاح فقهی، گذاشتن پیشانی بر زمین را سجده می گویند.[۲] در روایات زیادی،سجده به عنوان بهترین حالت انسان معرفی شده است. پیامبر اکرم (ص) می فرماید: «بنده به چیزی با فضیلت تر از سجده پنهانی، به خداوند نزدیک نشده است».[۳]

و نیز گفته اند: سجود در لغت به معنای فروتنی، افتادگی و … آمده است. در شرع مقدس به معنای نهادن مقداری از پیشانی بر زمین یا غیر آن در حالی که چیزی بین پیشانی و چیزی که بر آن سجده می شود، حایل و فاصله نباشد. دلیل آن روایتی است که می گوید: “هنگامی که سجده می کنی پیشانی ات را بر زمین بگذار و سریع به زمین نزن؛ (مانند نوک زدن کلاغ بر زمین)”.[۴]

به اجماع تمام علما و فقها سجده در برخی از موارد واجب است؛ چرا که خدای متعال می فرماید: “ای کسانی که ایمان آورده اید: رکوع کنید و سجده به جا آورید…”.[۵]